Opzet voor een nieuw te ontwikkelen vak Burgerschap

 Opzet voor een moderne invulling van het vak burgerschap

 

Persoonlijk heb ik mij tijdens en na mijn middelbare schooltijd altijd afgevraagd waarom twee belangrijke vragen uit het leven geen aandacht hadden gekregen op school: 1) Hoe moeten wij omgaan met onze emoties? en 2) Hoe kunnen wij ons betrokken voelen bij de maatschappij? Vandaag de dag lijken deze vragen alleen maar urgenter te zijn geworden. Er wordt al sinds na de Tweede Wereldoorlog nagedacht over burgerschapsonderwijs en sinds 2006 is er dan eindelijk zoiets als een richtlijn voor het basis- en middelbaar onderwijs. Echt concreet is het echter nog steeds niet geworden en scholen klagen dat zij niet zo goed weten hoe dit onderwerp te implementeren in het curriculum. Daarom wou ik bij deze mijn gedachten laten gaan over een nieuw concreet vak Burgerschapsonderwijs dat wat mij betreft verder uitgedacht en ingevoerd kan worden in het basisonderwijs en voor alle niveaus op het middelbaar onderwijs. U mag het zien als een discussiestuk en ik nodig de lezer uit erover mee te denken. Een nieuw vak Burgerschap is nodig als recept tegen discriminatie, racisme, antisemitisme en complotdenken, en ter bevordering van gemeenschapszin.

Ik stel mij voor dat het nieuwe vak een samenvoeging zal zijn vanuit drie disciplines: de psychologie, media-educatie en de filosofie. Dit wordt dan concreet het vak Burgerschap bestaande uit:

1) DGT 2) Mediawijsheid en 3) Filosofie

1) Dialectische gedragstherapie oftewel DGT heeft als doel het aanleren van verschillende vaardigheden om zo goed mogelijk op problemen te reageren. Deelnemers leren hierbij zich bewust te worden van de manier waarop zij reageren, denken en voelen, en hier effectief op te reageren. In DGT is een grote plaats voor mindfulness en radicale acceptatie en is gericht op het leren omgaan met cognities en emoties. De techniek is gebaseerd op zogeheten Evidence- based medicine.

DGT is een therapie die gebruikt wordt in de psychiatrie, maar de kernlessen van deze therapie zouden gebruikt kunnen worden voor alle jongeren in hun belangrijke groei-jaren om weerbaar te worden en zich te kunnen beheersen in het volwassen leven, waarin zij in interactie staan met hun medeburgers van uiteenlopende tradities en platgebombardeerd worden met nieuws, reclame en andere informatie. DGT kan dan helpen onderwerpen te relativeren, helpen dingen los te laten of zaken die zijn zoals ze zijn te accepteren.

Vraagtekens?

Misschien wilt u tegenwerpen dat DGT een vorm van therapie is bedacht is voor psychiatrisch patiënten en niet voor scholieren. Psychiatrisch patiënten zijn echter gewoon burgers zoals u en ik, die worstelen met hun geest. Burgers die niet zijn aangemeld bij de psychiatrie worstelen ook met hun geest. Alleen is niet iedereen hiervoor in behandeling. Het is niet zo dat psychiatrisch patiënt abnormaal zijn en niet-psychiatrisch patiënten normaal. Het is onmogelijk een omschrijving te geven van wat normaal is en wat daarvan afwijkt. Daarom zou iedereen er baat bij kunnen hebben. Het is een illusie gebleken dat volwassen mensen volledig zelfredzaam zijn - het uitgangspunt van kabinet Rutte 2. Iedereen heeft in het leven soms een beetje ondersteuning of hulp nodig, hoe goed zou het zijn hiermee te beginnen met jongeren. De problematieken in volle breedte die wij dagelijks in de kranten terug kunnen lezen, zouden mogelijkerwijs teruggedrongen kunnen worden met goed onderwijs waarvan DGT in aangepaste vorm onderdeel zou kunnen zijn.

2) Media-educatie/ Mediawijsheid

De opvoeding tot kritische mediagebruiker. In het digitale tijdperk is het belangrijk geworden voor burgers om verstandig om te gaan met de diverse media waaraan men wordt blootgesteld. Naast de digitale media blijven de klassieke media daarnaast ook gewoon bestaan en alle media willen graag gebruikers en stellen alles in het werk om consumenten aan te trekken en hun aandacht vast te houden. Er zou in het onderdeel media-educatie aandacht besteed kunnen worden aan de volgende onderdelen:

-        (Het belang van) De krant lezen (en dan bij voorkeur een kwaliteitskrant). Dit zijn in Nederland: de NRC/ de Volkskrant/ de Trouw

-        Bronnen van informatie verkennen (belangrijke websites). Om enkele te noemen: Wikipedia.nl/ Rijksoverheid.nl/ CBS.nl/ SCP.nl/ WRR.nl/ CPB.nl

-        Het leren van bronnen nagaan (geldige en ongeldige bronnen, primaire bronnen, secundaire bronnen)

-        Beeldvorming (producent en consument)

-        Nepnieuws herkennen

3) In het vak Burgerschap wordt ruime aandacht besteed aan de beginselen van het vak filosofie. Filosofie heeft als doel zich in te spannen om een oordeel zo lang mogelijk uit te stellen. Het schijnt mij toe dat als mensen kort door de bocht redeneren en meteen oordelen, dat hiervan de uitkomst (vaak) leidt tot kortzichtigheid, ééndimensionaliteit, discriminatie, racisme, antisemitisme en complotdenken. Filosofie leert vragen te stellen. En daarover na te denken om dan met een beredeneerd antwoord te komen. Om daarna weer nieuwe vragen te stellen, met als uiteindelijke uitkomst een bezonken oordeel. Dit oordeel kan jaren en jaren worden uitgesteld, omdat de kern van het principe vragen stellen, nadenken en argumenteren is. Dit vergt oefening. Mij dunkt dat kinderen en jongeren hier al vroeg uitstekend mee kunnen beginnen. Enkele onderwerpen uit het filosofieonderwijs die men zeker zou moeten willen behandelen zijn:

- Wat is filosofie?

- Vragen stellen en doorvragen

- Een betoog houden

- Logica

- Wat zijn drogredenen?

- Wat zijn vooronderstellingen?

- Wat is dogmatisch denken?

- Mag je wetenschap negeren?

- Wat is de functie van emoties?

- Omgaan met emoties

- Nature versus nurture

- Gevoel en verstand

- Wat is ethiek?

- Wat zijn de belangrijkste ethische stelsels?

- Over rechten en plichten

- Over de staat

- Het individu en de gemeenschap

- Individuele vrijheid en collectieve verantwoordelijkheid